لزوم تقصیر و اقسام آن:
بند اول) لزوم تقصیر: با توجه به تعاریف به عمل آمده از این اصطلاح، سئوالی که در اینجا مطرح می‌گردد این است که آیا مفهوم تقصیر در مسوولیت قراردادی، با مفهوم این اصطلاح در مسئولیت قهری یکسان است یا اینکه این لغت در قلمرو مسوولیت قراردادی دارد معنا و مفهوم جداگانه‌ای است؟ به عبارت دیگر آیا همان رفتاری که باعث احراز تقصیر در مسوولیت قهری می‌گردد، در قراردادها نیز تقصیر است؟ و سوال دیگر اینکه آیا کافی است که در قرار دادها نیز مدیون همانند انسان متعارف رفتار نماید. در پاسخ باید گفت که مفهوم خطا در هر دو نظام مسوولیت یکسان
اینست. و در قلمرو قراردادها نیز مدیون باید همانند شخص متعارف و معقول رفتار نماید تا مسئولیتی برای وی ایجاد نگردد. اما نکته‌ای که در اینجا توجه بدان ضروری است، این است که تقصیر (اعم از عمد و غیرعمد) در عهد شکنی، شرط ضروری برای ایجاد مسوولیت قراردادی می باشد. (مواد 278 و 614 و 631 ق. م).
بنابراین می‌توان گفت که اجرای قرارداد و وفای به عهد، یکی از الزامات قراردادی متعاقدین محسوب می‌گردد بدین جهت از دیرباز گفته شده که عهد شکنی خطاست و اخلاق و عرف ، بدقولی را ناپسند می داند. بنابراین همین که تخلف از مفاد قرارداد احراز گردد تقصیر نیز تحقق مییابد و تفاوت تعهدات (به نتیجه و به وسیله) نیز تأثیری در این حکم نخواهد داشت. منتها این تقصیر چهرة خاصی داشته و بواسطه ارتباط نزدیک آن با مبنای خود (قرار داد)، در «عهد شکنی«» خلاصه می‌گردد.[1] (مواد 278 و 614 و 631 ق. م)
بند دوم) اقسام تقصیر: از تقصیر تقسیم‌بندیهای به عمل آمده[2] که جهت آشنایی با آنها توضیح آنها در اینجا بی‌فایده نخواهد بود بدین جهت به شرح و بررسی این دسته‌بندیها می‌پردازیم، لیکن توجه به این نکته ضروری است که تقصیر به هر قسم و درجه، موجب ضمان و مسوولیت می‌گردد.
1- تقصیر عمدی و غیرعمدی: تقصیر از نظر عنصر روانی آن (اراده مقصر) گاه عمدی و به قصد اضرار است و گاه غیرعمدی.
در تقصیر عمدی ، مسوول فعل زیانبار، هم قصد انجام فعل زیانبار و هم قصد نتیجه (اضرار به دیگری) را دارد ولی گاه ممکن است که وی بدون اینکه به نتایج نامطلوب عمل خویش بیندیشید، عمداً مبادرت به انجام آن عمل نماید. ارتکاب تقصیر عمدی از ناحیه محجورین امکانپذیر نیست.
اما در تقصیر غیرعمدی، فاعل فعل زیانبار، قصد ایجاد ضرر برای دیگری را نداشته و ضرر در نتیجه بی‌احتیاطی وی رخ داده است.
2- تقصیر از نظر مثبت و منفی بودن فعل زیانبار که در ماده 935 ق. م تحت عنان تعدی و تفریط از آن سخن گفته شده است.[3]
3- درجه بندی تقصیر به سنگین ، سبک و بسیار سبک: به موجب این تقسیم ، تقصیر سنگین تقصیر کسی است که کمترین احتیاطی را برای جلوگیری از اضرار به غیر به عمل نیاورده است و به عبارت دیگر تقصیر فاحشی است که بی‌مهارت ترین افراد نیز مرتکب آن نمی‌گردند اما معیار تقصیر سبک، شخصی متعارف و معقول عادی است (که به رفتار پدر خوب خانواده توصیف شده است) بنابراین تقصیر سبک. تقصیری است که چنین فردی مرتکب نمی‌گردد. ولی در تقصیر بسیار سبک ، محتاط‌ترین افراد جامعه معیار سنجش قرار می‌گیرند. بر این مبنا تقصیر بسیار سبک تقصیری است که اشخاص محتاط و دقیق مرتکب آن نمی‌گردند.[4][1] - ناصر کاتوزیان، پیشین، صص 185 و 186 .
[2] - برای دیدن این تقسیم ر.ک به حسنعلی درودیان، پیش ، صص 121 به بعد.
[3] همان، ص 125 و عبدالمجید، قائم مقامی، پیشین، ص 163.
[4] - همان، ص 125 و عبدالمجید، قائم مقامی، پیشین، ص 163.
پیشنهاد ویژه دانلود هزاران تحقیق و مقاله حقوقی