فلسفه پیدایش تجارت الکترونیکی

بحث تجارت الکترونیکی در قالب فلسفه تجارت الکترونیکی در سه مبحث زیر پی گیری می شود: الف) تحلیل فرآیندی تحولات عصر ارتباطات : ارتباط یا ارتباطات در بیانی ساده به معنای فرآیند انتقال اطلاعات تعریف شده است . به عبارت دیگر برای تحقق پدیده  ارتباط دو شرط اساسی وجود دارد : وجود اطلاعات و انتقال اطلاعات برای طرف مقابل . بنابراین این پدیده را می توان به سکه ای تشبیه کرد که دارای دو وجه کلی می باشد : اطلاعات و انتقال اطلاعات . البته از آنجائیکه انتقال اطلاعات عملا با استفاده از فناوری اطلاعات صورت می گیرد لذا واژه فناوری اطلاعات به جای این مفهوم به عنوان وجه دوم سکه ارتباطات در این تحقیق مورد توجه قرار می گیرد . با این مقدمه می توان گفت برای بررسی و شناخت ماهیت تحولات حاصل در مقوله ارتباطات می توان آن را به دو بخش اطلاعات و فناوری اطلاعات تقسیم کرد و سپس با استفاده از روند تحلیل فرآیندی این دو وجه را مورد بررسی قرار داد و در نهایت با ترکیب تحولات مربوط به هر کدام از وجوه پدیده ارتباطات نتیجه گیری لازم  در مورد ماهیت واقعی انقلاب ارتباطات به عمل می آید. اطلاعات یکی از عناصر کلیدی فرآیند ارتباطات است . اطلاعات در معنای عام خود از زمان تولد بشر و از ابتدای تاریخ بشر تاکنون رو به توسعه داشته است و انتظار این است که این فرآیند توسعه همچنان ادامه یابد . لذا توسعه اطلاعات پدیده جدیدی به حساب نمی آید و در واقع روندی تدریجی است که از گذشته دور تاکنون وجود داشته است که نرخ توسعه آن از یک روند صعودی پیروی کند این روند صعودی در دهه های اخیر از ماهیتی انقلابی برخوردار بوده است ولی صاحبنظران بر این عقیده اند که بدلیل فزاینده بودن نرخ توسعه اطلاعات در دهه های اخیر شاهد یک فرآیند پرشتاب اطلاعات هستیم . اما با این وجود نمی توان ادعا کرد که فرآیند توسعه اطلاعات ماهیتی انقلابی به خود گرفته است و در عنصر اطلاعات که در معنای عام شامل اطلاعات کمی،کیفی، مقاله ، کتاب و... می باشد با وجود شتاب حاکم بر روند توسعه آن هیچ گونه انقلابی رخ نداده است . فناوری اطلاعات دومین عنصر اصلی می باشد همانند فرآیند توسعه اطلاعات ،اندیشمندان برای این بعد از فرآیند ارتباطات نیز انقلاب یا تحولی بنیادین متصور نیستند . بدین معنی که فرآیند توسعه فناوری اطلاعات نیز از ابتدای تاریخ بشری وجود داشته است و تحولات اخیر همان روند تکاملی است که صرفا از شتاب بیشتری نسبت به قبل برخوردار شده است . لذا این روند تحول نیز با توجه به نرخ صعودی رشد فناوری و بالاخص فناوری اطلاعات پدیده یا اتفاق جدیدی نیست بنابراین اگر بخواهیم از هر گونه تحول جدید و اختراع تازه ای که در فناوری ارتباطات اتفاق می افتد به عنوان انقلابی در ارتباطات یاد کنیم باید بپذیریم که تمامی فرآیند تکامل این فناوری یک فرآیند انقلابی است . با تحلیل فوق این نتیجه حاصل می شود که نه در فرآیند توسعه اطلاعات و نه در فرآیند توسعه فناوری اطلاعات انقلاب یا تحول بنیادین اتفاق نیفتاده است.پس این سئوال مطرح می شود که آنچه که به عنوان انقلاب اطلاعات ، انقلاب الکترونیکی ، انقلاب ارتباطات یا چیزی شبیه با این در متون یا محافل علمی مطرح است در کدام بسته از حوزه ارتباطات اتفاق افتاده است؟ در این راستا عقیده بر آن است که انقلاب حادث در حوزه ارتباطات ، عملا در بستر همگرایی بن فرآیند توسعه اطلاعات و توسعه فناوری اطلاعات اتفاق افتاده است . در توضیح مطلب باید گفت که در دهه های گذشته و در زمانی که فرآیند ارتباطات از ماهیتی سنتی برخوردار بود و در زمانی که فناوری های نوین ارتباطی بیشتر عبارت بودند از تلویزیون ، رادیو، تلفن ، فاکس و ابزارهایی از این قبیل بخش اعظمی از اطلاعات ایجاد شده در محل ایجاد خود محبوس می شد . چرا که فناوری نوین ارتباطی از ظرفیت لازم برای انتقال بخش اعظم این اطلاعات به سایر مکان های جغرافیایی برخوردار نبود و صرفا حجم کوچکی از اطلاعات ایجاد شده به سایر جوامع بشری منتقل می شد . با این تفاسیر اطلاعاتی که به صورت تدریجی و آرام آرام به جوامع دیگر منتقل می شد بیشتر از ماهیتی غیر بهنگام و از دور خارج شده برخوردار بود . در دهه های اخیر روند توسعه تدریجی فناوری ارتباطات به جایی رسید که فناوری های مورد استفاده برای انتقال اطلاعات به عنوان یک شاهراه گسترده ، ظرفیت لازم برای انتقال بهنگام کلیه اطلاعات ایجاد شده را پیدا کرد. بنابراین نه تنها آخرین اطلاعات ایجاد شده در فرآیند توسعه اطلاعات بلکه کلیه اطلاعاتی هم که قبلا ایجاد شده بود ولی بدلیل ظرفیت پایین فناوری قدیمی قابلیت انتقال نداشت از امکان مخابره به کلیه کشورهای جهان بطور فراگیر برخوردار شد بنابراین همگرایی حاصل بین دو روند توسعه منجر به هجوم بی حدو مرز اطلاعات به همه دنیا شد . اینترنت که پدیده ای مرکب از سخت افزار و نرم افزار است دارای یکسری ویژگیهای خاص است که به حسب ماهیت این پدیده امکان ایجاد همگرایی بین دو روند توسعه اطلاعات و توسعه فناوری ارتباطات را ایجاد کرده است .در تشریح ویژگیهای فوق می توان مهمترین این ویژگیها را شامل مواردی از قبیل فراگیر بودن، دو طرفه بودن ، 24 ساعته بودن ، برخورداری از سرعت بالای انتقال اطلاعات و چند رسانه ای بودن را بیان نمود . البته لازم به ذکر است که فناوری سابق در ارتباطات نیز هر کدام به نوبه خود از یک یا چند ویژگی از ویژگیهای فوق برخوردار بودند اما اولین فناوری که توانست تمامی ویژگیهای مذکور را بطور همزمان و یکجا در خود جای دهد اینترنت یا فناوری سایبر است.  ب) بررسی تئوریک تحولات عصر ارتباطات در حوزه سازمان و مدیریت: شرکتهای تجاری در راستای خواست های گروههای مختلف ذینفع در سازمان و خارج از آن اهداف گوناگونی را دنبال می کنند . سود آوری و کسب سود بیشتر از جمله مهمترین اهداف این گونه سازمانهاست که ارضای خواستهای کلیه گروههای ذینفع به نوعی با آن مرتبط است . با توجه به این مقدمه در این جا سعی می شود با همین دیدگاه که تحولات تئوری سازمان از دو بعد تحولات هزینه محور و تحولات درآمد محور مورد تحلیل قرار گیرد . زیرا که در برنامه ریزیهای بلند مدت عموما سعی در کاهش هزینه ها و افزایش درآمدها اقدامی است که محققان برای ارتقای هر چه بیشتر سود سازمان های تجاری و به تبع آن ارتقای کارایی حاصل از ترکیب منافع اقتصادی به آن پرداخته اند.   ج) شکل گیری تجارت الکترونیکی و کسب و کار الکترونیکی: آنچه در این جا قابل تامل است تضادی است که در دستیابی به اهداف هر کدام از این دو تحول وجود دارد . کاهش هزینه ها و به حداقل رسانیدن قیمت تمام شده محصولات، بدلیل واگذاری عملیات سازمانی به برخی بنگاههای مستقل از سازمان در واقع منجر به کاهش ارتباط با مشتری و عدم دستیابی موثر به هدف حاصل از تحول درآمد محور یعنی مشتری سالاری شد.بگونه ای که کاهش اثر بخشی و کارایی ارتباطات ، انتقال اطلاعات مربوط به نگرش ، خواستها، نیازها و تمایلات مشتری را در سرتاسر سازمان و در بین ارائه کنندگان خدمات رسانی با مشکل جدی مواجه ساخت. تضاد حاکم بین این دو تحول نظریه پردازان سازمان و مدیریت را بر آن داشت تا در پی راه حلی برای این مشکل باشند . در این راستا و با توجه به آنچه که به عنوان ویژگیهای فناوری جدید ارتباطی ویژگیهایی که علت اصلی انقلاب ارتباطات به حساب می آید مورد اشاره قرار گرفت. می توان ادعا کرد که این فناوری با یک چنین ویژگیهایی عملا به عنوان ابزار و فن مورد نیاز سازمان های امروزی برای رفع تضاد بین تحول درآمد محور و تحول هزینه محور مورد توجه قرار گرفت . تجارت الکترونیکی به معنای انجام هر کدام از فرآیندهای سازمانی یک شرکت بازرگانی توسط ابزارهای پیشرفته الکترونیکی از طرف دیگر زاییده این راه حل و نتیجه بکارگیری این فناوری در ارتباطات درون سازمانی و برون سازمانی است. لذا می توان ادعا کرد که فلسفه ایجاد و توسعه تجارت الکترونیکی به حل تضادی بر میگردد که بین تحول درآمد محور و تحول هزینه محور در تئوری سازمان و مدیریت شکل گرفت.