تاثیر یارانه ها بر قاچاق کالا

دراین قسمت هدف اصلی آن است که مشخص شود عمده ترین کالای مشمول یارانه کدام اند و وضع آنها بر اساس آمار و اطلاعات موجود از لحاظ قاچاق کالا چگونه است؟

لذا به منظور مشخص کردن مفاهیم و پیشگیری از ایجاد ابهام های احتمالی، به ذکر و توضیح برخی مفاهیم پرداخته می شود.[1]

2- انواع یارانه های

یارانه ها بر اساس اهداف دولت، مرحله پرداخت، نحوه طبقه بندی در حسابهای ملی و انعکاس در حسابهای ملی به چند گروه تقسیم می شود:

·  یارانه مصرفی: در  جهت تعدیل درآمد گروههای اجتماعی و افزایش نسبی رفاه طبقات کم درآمد و تشویق مصرف کالاهای تولید شده داخلی،

·  یارانه تولیدی: به منظور حمایت از تولید کنندگان کالاهای مورد نیاز جامعه که به جهت هزینه تمام شده بالا، توان ادامه فعالیت با قیمتهای بازار را ندارند.

·  یارانه توزیعی: کمکهایی جهت کاهش هزینه های توزیعو کاهش قیمت بای مصرف کنندگان.

·  یارانه خدماتی: در جهت افزایش ارائه خدمات و کاهش قیمت آنها برای مصرف کنندگان.

·  یارانه صاداراتی: برای حفظ و گسترش بازارهای کالاهای صادراتی و افزایش قابلیت رقابت صادرکنندگان در بازارهای جهانی.

·  یارانه جایگزینی: در مواردی که ظرفیت تولیدی بالقوه کالایی در داخل کشور وجود داشته باشد با پرداخت یارانه می توان تولید داخلی آن را افزایش داد و آن کالا را جایگزین واردات کرد.

3- تخصیص منابع یارانه

پرداخت یارانه به اشکال مختلف و به صورت آشکار و پنهان در بخشهای مختلف اقتصادی، منابع و امکانات کشور را به سوی تولید و عرضه هر چه بیشتر کالاها و خدماتی سوق داده است که در تولید آنها از کالاها و موارد مشمول یارانه بیشترین استفاده می شود.

افزایش انحراف از سرمایه گذاری در بخشهای مختلف اقتصادی تحت تاثیر گسترش عدم شفافیت در نظام اقتصادی و مداخله روز افزون دولت در فعالیتهای اقتصادی و به ویژه قیمت گذاری کالاها و خدمات توزیعی موجب شده است تا سرمایه گذاریها به بخشهای دارای مزیت نسبی و قابلیت رقابت داخلی و خارجی جهت گیری نکند.

در شرایطی که برنامه منسجمی برای توزیع عادلانه ثروت و درآمد در جامعه وجود نداشته باشد دولت همواره ناچار خواهد بود به منظور حمایت از اقشار آسیب پذیر، پرداخت یارانه های تولید کنندگان یا مصرف کنندگان را تقبل نماید. توزیع مجدد درآمد تنها یکی از اهداف پرداخت یارانه به مصرف کنندگان است و این پرداخت می تواند اهداف دیگری مانند حفظ ثبات اقتصادی و تخصیص بهینه منابع را نیز به همراه داشته باشد، اما توزیع یکنواخت یارانه بین تمامی افراد  و عدم تخصیص آن براساس گروههای مختلف درآمدی در جامعه نشانه نامطلوب بودن نظام پرداخت یارانه ها در کشور است.

4- وضع قاچاق برخی از کالاهای یارانه ای

الف- قاچاق دارو

دارو یکی از کالاهایی است که به صورت یارانه ای تولید و عرضه می شود و روش نامناسب تولید، توزیع، تجویز و مصرف آن در طول دو دهه گذشته مشکلات زیادی به همراه داشته که از آن جمله می توان به روش توزیع انحصاری، کمبود داروهای مورد نیاز مردم، مصرف بی رویه داروها، قاچاق و بازار سیاه دارو و برای قشر وسیعی از افراد جامعه اشاره کرد. به دلیل آنکه نرخ عرضه داروی تولیدی کشور پایین تر از نرخ جهانی آن است، امکان قاچاق فرآورده های دارویی به خارج از کشور فراهم می باشد اما با توجه به کاهش تدریجی یارانه ها در این بخش و آزادسازی تولید آن به نظر می رسد این محصول از سبد قاچاق به خارج از کشور درحال حذف شدن باشد.[2]

ب- قاچاق پودرهای شوینده

با توجه به ارزان تر بودن نرخ پورد شوینده در داخل کشور نسبت به کشورهای همجوار، همه ساله مقداری از این محصول به خارج از کشور قاچاق می شود. طبق آمار موجود ارزش کشفیات قاچاق پودرهای شوینده به خارج از کشور در سالهای 80 و 82 و 10 ماهه نخست سال 1383، به ترتیب حدود 107، 106، 15 میلیارد ریال بوده است که نسبت به میزان تولید و مصرف داخلی آن، رقم قابل توجهی نیست اما به هر حال موجب خارج شدن مقداری ارز از کشور می شود. به نظر می رسد در صورت افزایش و رقابتی شدن قیمت داخلی یان محصول، قاچاق آن به خارج از کشور تا حدودی منتفی شود.[3]

جدول شماره 1: میزان صادرات و کشفیات قاچاق پودرهای شوینده

طی سالهای (83-1387)                    (میلیارد ریال)

سال	ارزش صادارت	ارزش قاچاق	نسبت ارزش قاچاق به کل صادرات
78	6134	*	-
79	5721	*	-
80	4910	107	2/2
81	25551	*	-
82	30565	106	4/0
ده ماهه 1383	154452	15	01/0

* رقم مورد نظر در دسترس نیست.

ج- قاچاق مواد سوختنی

همان گونه که در جدول شماره (2) نشان داده شده است، قیمت بنزین در کشورهای پاکستان و ترکیه حدود 10 برابر و در افغانستان حدود 4 الی 5 برابر کشور ما و قیمت ازوئیل نیز 15 الی 40 برابر است. بدیهی است در چنین شرایطی قاچاق این فرآورده ها به کشورهای یاد شده صورت می گیرد. تذکر این نکته ضروری است که عمده قاچاق سوخت به این کشورها شامل بنزین و گازوئیل است.

جدول شماره 2. مقایسه قیمت بنزین و گازوئیل

             در ایران و کشورهی همسایه      (لیتر/ ریال)

کشور	بنزین	گازوئیل
ایران	800	200
پاکستان	8000-7000	8000-7000
ترکیه	8000	8000/7000
افغانستان	4000-3000	4000-3000

با توجه به این حقیقت که قاچاق از طریق استانهای مرزی کشور صورت می گیرد، چنانچه 50 درصد از سهمیه توزیعی مواد سوختنی در استانهای مرزی کشور به کشورهای هنجوار قاچاق شود، با توجه به توزیع روزانه 4 میلیون لیتر در استانهای مرزی کشور، می توان فرض نمود که روزانه حدود 2 میلیون لیتر مواد سوختنی به کشور همجوار (ترکیه، پاکستان، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس) قاچاق می شود.

د- قاچاق سایر کالاها

سایر کالاهای عمده که در معرض قاچاق به خارج از کشور هستند عبارتند از آهن آلات، احشام، گوسفند زنده، روغن، قیر و نظایر آن. بررسی آمار ارزش کشف شده قاچاق کالاها به خارج از کشور نشان می دهد که هم مقدار ارزش و هم سهم آن در کل قاچاق کالای کشور (قاچاق وارداتی و صادراتی) رو به کاهش است. در سال 1380 مقدار ارزش کالاهای قاچاق صادراتی کشف شده حدود 851/80 میلیارد ریال بوده است که این کاهش به حدود نصف در سالهای 1382 و در 10 ماه نخست سال 1383 به حدود 42 و 40 میلیارد ریال و سهم آن نیز در کل قاچاق کالاهای وارداتی و صادراتی کشور از 13 درصد به حدود 5 درصد رسیده است.

جدول شماره 3. اقلام عمده کالاهای قاچاق صادراتی کشف شده

                             در سالهای 1380 تا 1382 و 10 ماه نخست 1383                    (میلیون ریال)

کالا	سال 1380	کالا	سال 1381	کالا	سال 1382	کالا	ده ماهه 1383
مواد نفتی	43451	فرآورده های نفتی	22106	گازوئیل	15297	گازوئیل	33634
گازوئیل	34614	قیر	1447	آلومینیوم و ضایعات	14836	نفت سفید	8375
آهن	858	فرش	272	سایر فرآورده های نفتی	3664	روغن موتور	3482
بنزین	830	پوست	230	سایر ماشین آلات	2787	آهن و ضایعات	1192
گوسفند	334	محصولات سرامیکی	199	نفت سفید	2737	بنزین	10558
احشام	310	کود	152	بنزین	1061	اتومبیل	814
روغن	362	پلاستیک	70	مصنوعات سرامیکی	510	سایر  فرآورده های نفتی	804
پودر شوینده	107	روغن موتور	107	روغن موتور	481	نخ	586
سایر مواد سوختنی	85	تور ماهیگیری	61	موتور سیکلت	370	موتور سیکلت	413
	-	سیگار	49	پورد شوینده	107	کود شیمیایی	228
-	-	-	-	-	-	پودر شوینده	15
جمع	80851	-	24693	-	41850	-	39603

جدول شماره 4. ارزش کالاهای قاچاق کشف شده و نسبت ارزش قاچاق کالای صادراتی

به کل ارزش قاچاق کشف شده درسالهای 1380 تا 1383                    (میلیون ریال)

سال	ارزش قاچاق کالای وارداتی	ارزش قاچاق کالای صادراتی	جمع کل	نسبت ارزش قاچاق کالای صادراتی به کل
1380	543241	80851	624092	135
1381	264855	24693	289548	5/8%
1382	610982	41850	652832	4/6%
ده ماهه نخست 1383	732969	39603	772572	1/5%
جمع کل	2152047	186997	2339044	8%

مأخذ: گزارش نقدی کردن یارانه ها و تاثیر ان بر قاچاق کالا، دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستم های گمرگی، گمرگ ایران سال 1383

چکیده :

با توجه به مطالب ارائه شده و با توجحه به اسناد، آمار و شواهد موجود در مورد قاچاق کالا در مناطق مرزی به حق می توان این گفته یکی از اقتصاددانهای کشور را تکرار و تاکید نمود که:

قاچاق کالا بیماری مهلک اقتصاد کشور است.

و به جرأت می توان بیان نمود که پدیده قاچاق کالا درمناطق مرزی از جمله مهمترین مسایلی است که کشورهای در حال توسعه با آن مواجه می باشند و مشکلات اقتصادی آنها با توجه به این مساله بیشتر و بیشتر می شود.

از طرفی باید گفت یکی از علل عمده پدیده قاچاق کالا در مناطق مرزی مساله یارانه اختصاص یافته به برخی کالاها می باشد که متاسفاده به مساله قاچاق کالا در مناطق مرزی دامن می زند.

البته باید گفت مساله یارانه اختصاص یافته به برخی کالاها با تصمیماتی همراه با حسن نیت از سوی دولتها صورت می گیرد و آنها در جهت حمایت از مصرف کننده چنین تصمیماتی را اتخاذ می نمایند اما متاسفانه این تصمیمات گاه نتیجه نادرست به بار می آورد ودولتهای با دلسوزی ها و حمایتهای نابجای خود ناخواسته به بسیاری مسایل از جمله قاچاق کالا دامن می زنند.

---

[1] . رئیس کل گمرگ ایران

[2] . موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، فساد مالی و اقتصادی، ص 117.

[3] . آمار کشفیات در برگیرنده تمام واقعیت نیست، چون مقدیر عمده ای بدون اینکه کشف شود از کشور به صورت قاچاق خارج می شود و این آمار نمونه ای از وضع کل را نشان می دهد.

کانال تلگرامی حقوقی