الف )رسیدگی به جرایم سیاسی ، در حضور هیأت منصفه ، انجام می گیرد . اصل 168 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در این خصوص مقرر می دارد :
«رسیدگی به جرایم سیاسی و مطبوعاتی علنی است و با حضور هیأت منصفه ، در محاکم دادگستری صورت می گیرد .
نحوه انتخاب ، شرایط ، اختیارات هیأت منصفه و تعریف جرم سیاسی را قانون بر اساس موازین اسلامی معین می کند .» قید علنی بودن محاکمات سیاسی و مطبوعاتی ، از ابداعات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است .
قید علنی بودن در اصل 79 متمم قانون اساسی سابق وجود نداشت و چه بسا این مسأله می توانست ، مورد استفاده سوء قرار گیرد به همین علت به علنی بودن محاکمه در اصل 168 تصریح شده است
در واقع مبنای اظهار نظر «هیأت منصفه » مقید به قواعد حقوقی و قوانین مربوطه نیست . اظهار نظر هیأت منصفه، بر مبنای « انصاف » و برداشت و تلقی افکار عمومی است . در حقیقت هیأت منصفه نماینده افکار عمومی است که نظرش می تواند اندازه تنفر و انزجار مردم ، یا برعکس عدم نفرت جامعه را بازگو نماید. از سوی دیگر الزام به شرکت هیأت منصفه در جرایم سیاسی و مطبوعاتی ، حاکی از این است که مجرمین سیاسی ، دستخوش امیال و اغراض قضاتی که به هر تقدیر وابسته به دولت و حکومت هستند نگردند .
ب- مجرمین سیاسی از استرداد معاف هستند . این قاعده ، البته تحت شروط و شرائطی ، بر اساس یک سنت بین المللی تثبیت شده است . ماده 8 لایحه قانونی استرداد مجرمین مصوب 1339 (در ایران ) در این زمینه می گوید: هرگاه جرم ارتکابی سیاسی بوده باشد استرداد مورد قبول واقع نخواهد شد . البته روشن است کشورهایی که اصل جرم سیاسی را در تقسیم بندی جرایم قبول ندارند ، در مورد استرداد یا عدم استرداد مجرمین سیاسی نیز تعهدی نیز نخواهند پذیرفت .
ج- از نظر مجازات در خصوص مجازات مجرمین سیاسی ، در قوانین کیفری برخی از کشورها مجازات اعدام، یا حبس با اعمال شاقه و کار در نظر گرفته نشده است به طور کلی در مجازات مجرمین سیاسی موارد زیر در قوانین کشورهای مختلف وجود دارد .
1- تکرار جرم و مقرارت تشدید مجازات به علت تکرار در مورد مجرمین سیاسی رعایت نمی شود.
2- مجرمین سیاسی لباس مخصوص زندانیان را نمی پوشند
3- عفو عمومی بیشتر در خصوص مجرمین سیاسی مصداق نمی یابد
4- توقیف شخص به خاطر مسائل مالی اجرا نمی شود
5- در جرایم سیاسی آثار تبعی و تکمیلی جرم ، لحاظ نمی شود ( مثل محرومیت از حقوق اجتماعی و ...)
6- ارتکاب جرم سیاسی سابقه کیفری محسوب نمی شود .
7- عفو مجرمین سیاسی ، ساده تر از سایر مجرمین انجام می گیرد .
8- مدت زمان برای اعاده حیثیت کمتر از موارد دیگر است
9- در آزادی مشروط مجرمین سیاسی نیز تسهیلاتی در نظر گرفته می شود