در قرآن دو دسته از آیات وجود دارد که حد و مرزهایى براى آمدوشد با کافران, در آنها بیان شده است. یک دسته آیاتى است که مسلمانان را از دوست گرفتنِ کافران باز مى دارد. دسته دیگر آیاتى هستند که دستور ستیز و جهاد با کافران مى دهند:.
* بازداشتن از گرایش و خود باختگى:
(یا ایها الذین امنوا لاتتخذوا عدوّى وعدوّکم اولیاء.)43
اى کسانى که ایمان آوردید, دشمن مرا و دشمن خودتان را ولیّ مگیرید.
(لایتّخذ المؤمنون الکافرین اولیاء من دون المؤمنین.)44
مؤمنان, کافران را به جاى مؤمنان دوست نگیرند.
(یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا الیهود والنصارى اولیاء.)45
اى کسانى که ایمان آوردید, یهودیان و مسیحیان را اولیاء خویش مگیرید.
همان گونه که مى نگرید در این دسته از آیات, مسلمان از دوست گرفتنِ کافران بازداشته شده است. در این جا دو پرسش مطرح مى شود:
1 . آیا مضمون این آیات با آنچه پیش تر در جایز بودن آمدوشد با کافران یاد شد, دوگانگى دارد و به معناى جایز نبودن و حرام بودن معاشرت است؟ پاسخ منفى است به چند دلیل:
پیامبر(ص) با وجود آن که این آیات نازل شده بود, با کافران متحد و هم پیمان, معاشرت و مراوده مى کرد.
سیره معاشرتى امامان(ع), که پیش تر به گوشه اى از آن اشاره شد, بى تردید پس از نزول این آیات بوده است.
اگر بازداشتن مؤمنان از (تولّى) در این آیات به معناى بازداشتن آمدوشد با کافران دانسته شود, این آیات, با صریحِ آیاتى که در آنها به پذیرش همزیستى ومسالمت و نیکى کردن به آنان امر شده است, تنافى پیدا خواهد کرد مانند این آیه:
(لاینهاکم الله عن الذین لم یقاتلوکم فى الدین ولم یخرجوکم من دیارکم ان تبرّوهم و تقسطوا الیهم.)46
پس بى گمان آیات یاد شده, آمدوشد و رفتار نیکو داشتن با کافران را جلوگیرى نمى کند, بلکه در صدد بیان مطلب دیگرى است.
2 . این آیات ازچه چیزى باز مى دارند؟
در این آیات از (تولّى) و (ولاء) با کافران بازداشته شده است, ولیّ از ماده (ولایت) در اصل به معناى مدیریت و سرپرستى کردن است. به معناى دوستى کردن نیز به کار مى رود; زیرا وقتى انسان دوستِ کسى مى شود به گونه اى تحت تأثیر و اراده دوست قرار مى گیرد و در زندگى و حیات خویش نیز از او اثر مى پذیرد.
بنابراین (تولیّ) که در این دسته از آیات مطرح شده و از آن بازداشته شده است, به معناى دوستى با کافران است, به گونه اى که از جهت روحى و احساسات درونى به آنان کشش پیدا کند و در برابر ایشان حالت پیروى و تأثیرپذیرى از خود نشان دهد.
مرحوم علامه طباطبایى درباره مفهوم (تولّى) در این آیات مى نویسند:
(فإتّخاذ الکافرین اولیاء هو الامتزاج الروحى بهم بحیث یؤدّى الى مطاوعتهم و التأثر منهم فى الاخلاق و سایر شؤون الحیاة و تصرفهم فى ذلک.)47
دوست گرفتن کافران, یعنى از نظر روحى با ایشان به گونه اى در آمیخته شود که به فرمانبرى از آنان بینجامد و در اخلاق, و دیگر شوؤن زندگى از آنان تأثیر پذیرد و دراختیار و اراده آنان قرار گیرد.
دوستى مسلمان با کافر اگر به گرایش, خودباختگى روحى و قبولِ سیادت کافر بینجامد و موجب شود که عزت و شخصیت اسلامیِ او خدشه دار گردد, این دوستى از نظر قرآن مردود و مورد نهى و نکوهش است. ولى آمد وشد مسالمت آمیز با کافران که به شخصیت و سیادت مسلمانان خللى نرسد, به کلى از مفهوم (تولّى) با کفّار جداست و نه تنها ممنوع نیست, بلکه مورد سفارش آیات و مورد تشویق پیشوایان دین است.
پیشنهاد ویژه دانلود هزاران تحقیق و مقاله حقوقی