تحدید مالکیت در عین اموال غیر منقول
الف: اشاعه
اگر حقوق مالکین متعدد در تمامی ملک منتشر شده باشد مالکیت مشاعی است. مالکیت مشاع ممکن است به طور قهری یا اختیاری حاصل شده باشد.
انتقال ارادی قسمتی از مال غیر منقول به طریق کلی در معین و همچنین شرکت ارادی یا قهری مالکین متعدد در ملک معین بدون آنکه محدوده تصرف هر یک مشخص شده باشد موجب اشاعه در مالکیت می شود[1].
ب: حق ارتفاق
حق ارتفاق و انواع آن [2]مهمترین محدودیت درمالکیت عین اموال غیر منقول است. حق ارتفاق از حقوق دائمی و تابع ملک غیر منقول است. صاحب این حق باید خود دارای ملک غیر منقول بوده و به حق ارتفاق برای کمال انتفاع نیاز داشته باشد. مجاورت دو ملک شرط برقراری حق ارتفاق نیست.
برقراری حق ارتفاق ممکن است به موجب قانون یا قرارداد باشد. وضعیت طبیعی املاک نیز به طور قهری حق ارتفاق ایجاد می کند. افتراق حق ارتفاق از حق انتفاع به شرح زیر است:
1-حق ارتفاق فقط در اموال غیر منقول است ولی حق انتفاع در همه اموال ممکن است برقرار شود.
2-حق ارتفاق مربوط به عین اموال غیر منقول است ولی حق انتفاع مربوط به منافع اموال است.
3-ماده 29 ق.م. بین این دو نوع حق تمایز قائل شده است.
4-حق ارتفاق دائمی است ولی حق انتفاع مدت معین دارد. اگر مدت ذکر نشده باشد یا فوت مالک خاتمه پیدا می کند.
5-حق ارتفاق ممکن است جنبه سلبی داشته باشد در حالیکه حق انتفاع همیشه جنبه ایجابی دارد.
6-حق ارتفاق برای کمال استفاده از ملک است در حالیکه حق انتفاع برای استفاده اشخاص معین می باشد.
7-حق ارتفاق تبعی است یعنی صاحب حق ارتفاق می باید ملک غیر منقول داشته و از حق ارتفاق بسود آن ملک استفاده نماید ولی حق انتفاع مقید به شرط خاصی نیست.
8- تصرف از عناصر حق ارتفاق نمی باشد. ولی حق انتفاع با اقباض مورد انتفاع برقرار می شود.
ج: حریم املاک
حق حریم مذکور در قانون مدنی در اراضی موات ایجاد می شود[3]. امروزه حق حریم مفهوم جدیدی پیدا کرده است. برقراری آن ناشی از حقوق عمومی است. عبور بزرگراهها، خطوط لوله انتقال نفت و گاز، خطوط ارتباطی برق و مخابرات در اراضی مجاور حق حریم ایجاد می نماید ولو اینکه اراضی مجاور از املاک خصوصی باشند.
اگر اراضی تصرف شده برای احداث طرحهای عمومی و عمرانی دولت در داخل محدوده شهرها و شهرکها قرار داشته باشد بهای آن از سوی دولت پرداخته می شود و در خارج از محدوده شهرها تنها بهای اعیان پرداخت می شود. ولی برای ایجاد حق حریم خسارتی به صاحبان املاک مجاور داده نمی شود. حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق در داخل املاک خصوصی تا شعاع معین در املاک مجاور حق حریم ایجاد می نماید[4].
د: حق رهن
با وجود آنکه عقد رهن به اموال غیر منقول اختصاص ندارد ولی از عقود شایع و رایج است که مالکیت عین غیر منقول را محدود می نماید. طبق ماده 34 مکرر ق.ث. کلیه معاملات با حق استرداد در قالب عقد رهن منعقد می شود1- مواد 571 الی 574 ق.م.
2- مواد 93 الی 149 ق.م.
1- امامی ، دکترسیدحسن، کتاب حقوق مدنی ، جلد 1 ص 122
1- تبصره ذیل ماده 17 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361
پیشنهاد ویژه دانلود هزاران تحقیق و مقاله حقوقی