ضرورت و تناسب در دفاع از دیدگاه فقه

ضرورت و تناسب در دفاع از دیدگاه فقه

تمام فقهای امامیه، شافعی، مالکی، حنبلی، حنفی به کارگیری هر عملی از اعمال دفاعی تا زمانی که دفاع متوقف بر آن نبوده و طریق دیگر وجود داشته باشد، جایز نمی دانند.

فقهای امامیه میگویند : «اگر مدافع از نفس ، مال یا ناموس بتواند فرار کند و خود را نجات دهد باید فرار کند، زیرا فرار آسانترین راه دفاع است.»

فقهای مالکی می گویند : «اگر مدافع بدون مشقت قادر باشد با خانواده و مالش از چنگ متجاوز فرار کند حق ایراد جرح نسبت به او را ندارد، چه رسد به اینکه متجاوز را بکشد.»

فقهای حنبلی می گویند: «باید به آسانترین عملی که ظن غالب به آن دارد عمل کند که آسانترین عمل شرط آن است».

فقهای حنفی می گویند: «اگر بداند در صورتیکه فریاد بکشد متجاوز مالش را رها می کند ولی با این حال او را بکشد باید قصاص شود زیرا بدون حق او را کشته است».

در مورد تناسب نیز طبق نظر تمام مذاهب تقدم تدریجی عمل سبکتر با شرایط خاص لازم و گاهی واجب دانسته است. در این باره فقها دربارة رعایت تدریج نظراتی را مطرح کرده اند فقهای امامیه می گویند: «رعایت تدریج زمانی واجب است که امکان تدریج و فرصت آن وجود داشته باشد و ترس از غلبه مهاجم بر مدافع نباشد ولی اگر با رعایت تدریج، مدافع ترس از فوت فرصت و غلبه سارق داشته باشد، رعایت تدریج بر او واجب نیست و به طور قطع توسل به عملی که مهاجم را دفع کند جایز است».

فقهای شافعی می گویند : «... بله اگر مدافع با مهاجم درگیر شود و درگیری شدت یابد و از کنترل خارج شود، رعایت تدریج واجب نیست».

فقهای مالکی می گویند: «... یا اگر به سبب مبادرت مهاجم به حمله و درگیری ، هشدار دادن به او ممکن نباشد دفع او به وسیله قتل جایز است».

فقهای حنفی می گویند : «آیا نمی بینی که اگر کسی به خانه ات نقب بزند یا شبانه با شمشیر وارد خانه ات شود حق کشتن او را داری پیش از آنکه به او هشدار دهی مشروط بر آنکه به ظن غالب بیم آن را داشته باشی اگر هشدار دهی بر تو سبقت گرفته و تو را مضروب می‌کند». همچنین می گویند : «آیا نمی بینی که اگر منافع تقاضای کمک کند، مهاجم قبل از رسیدن کمک او را می کشد؟ زیرا کسی که سلاح دارد مهلت نمی دهد. بنابراین، قتل از ضروریات دفاع است و از این رو ارتکاب آن برای مدافع جایز است».

فقهای حنبلی می گویند: ... اگر مدافع از ابتدا بترسد که چنانچه پیش از مهاجم به دفاع برنخیزد مهاجم او را می کشد،‌حق دارد با وسیله ای که کشنده است او را بزند».

کانال تلگرامی حقوقی