حل اختلاف در صلاحیت

حل اختلاف در صلاحیت

اگر دو دادگاه دادگستری هر دو خود را برای رسیدگی به دعوایی، صالح بدانند (شکل مثبت اختلاف در صلاحیت) و یا بر عکس،‌هر دو خود را صالح ندانند (شکل منفی اختلاف در صلاحیت) تکلیف چیست؟ و چگونه باید بین این دو دادگاه حل اختلاف شود و نهایتاً رسیدگی به پرونده به دادگاه واجد صلاحیت، ارجاع گردد؟ همچنین است در صورتیکه یک دادگاه از دادگاههای دادگستری و یک مرجع غیر دادگستری هر دو خود را صالح به رسیدگی بدانند، در آن صورت چگونه حل اختلاف بین این دو مرجع به عمل خواهد آمد؟ ضمناً لازم به یادآوری است که به موجب یک اصل و قاعده ای کلی که در ماده 26 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی نیز آمده است: «تشخیص صلاحیت یا عدم صلاحیت هر دادگاه نسبت به دعوایی که به آن رجوع شده است، با همان دادگاه است. مناط صلاحیت، تاریخ تقدیم دادخواست است مگر در مواردی که خلاف آن مقرر شده باشد».

اکنون با توجه به مطالب فوق و با التفات به دوگانگی اختلاف یاد شده یعنی اختلاف در صلاحیت بین دادگاههای دادگستری با هم و اختلاف در صلاحیت بین دادگاههای دادگستری و مراجع غیردادگستری ،‌در دو قسمت به شرح آن می پردازیم.

الف – نحوه حل اختلاف صلاحیت بین دادگاههای دادگستری:

در این زمینه ماده 27 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی چنین مقرر داشته است: «در صورتیکه دادگاه رسیدگی کننده ، خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را به دادگاه صلاحیت دار ارسال می نماید. دادگاه مرجوع الیه مکلف است خارج از نوبت نسبت به صلاحیت اظهار نظر نماید و چنانچه ادعای عدم صلاحیت را نپذیرد پرونده را جهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می کند. رأی دادگاه تجدیدنظر در تشخیص صلاحیت لازم الاتباع خواهد بود.

تبصره – در صورتیکه اختلاف صلاحیت بین دادگاههای دو حوزة قضایی از دو استان باشد، مرجع حل اختلاف به ترتیب یاد شده،‌دیوانعالی کشور می باشد.

به طوریکه ملاحظه می شود، ماده 27 به طور کلی، اختلاف در صلاحیت دادگاههای کشور را که فقط یک نوع هستند و به دادگاههای عمومی موسومند در اختیار دادگاههای بالاتر، یعنی استان قرار داده است و اگر اختلاف بین محاکم دو استان باشد ناگزیر، دیوانعالی کشور را مرجع صالح قرار داده است. اما در خصوص حل اختلاف بین دادگاههای عمومی،‌نظامی و انقلاب نیز به موجب ماده 28 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی، دیوانعالی کشور مرجع حل اختلاف می باشد: «هر گاه بین دادگاههای عمومی، نظامی و انقلاب در مورد صلاحیت، اختلاف محقق شود همچنین در مواردیکه دادگاهها اعم از عمومی ، نظامی و انقلاب به صلاحیت مراجع غیرقضایی از خود نفی صلاحیت کنند و یا خود را صالح بدانند، پرونده برای حل اختلاف به دیوان عالی کشور ارسال خواهد شد. رأی دیوان عالی کشور در خصوص تشخیص صلاحیت لازم الاتباع می باشد».

ب – نحوه حل اختلاف صلاحیت بین دادگاههای دادگستری و مراجع غیر دادگستری:

بطوریکه ملاحظه می شود به موجب ماده 28 ، دیوانعالی کشور هم در مورد اختلاف در صلاحیت بین محاکم دادگستری که در دو حوزه قضایی از دو استان کشور باشند صالح به حل اختلاف است و هم در موردیکه بین محاکم دادگستری و سایر مراجع؛ یعنی سازمانهای غیر قضایی اختلاف شود نیز صلاحیت حل اختلاف دارد، نکته قابل توجه و قابل ایراد آن است که در مادة 28 قانون، راجع به چگونگی حل اختلاف در صلاحیت بین محاکم عمومی و دیوان عدالت اداری می‌باشد که مقرر می دارد: «در صورت حدوث اختلاف در صلاحیت بین دیوان عدالت اداری و محاکم دادگستری ، حل آن بوسیله دیوانعالی کشور بعمل می آید».

بخش سوم – ایراد عدم صلاحیت ذاتی:

ایراد عدم صلاحیت ذاتی از معمولترین و مهمترین ایراداتی است که توسط خوانده و اصحاب دعوا مورد توجه قرار می گیرد و بسیاری از دعاوی مطروحه نیز بر همین اساس منتهی به صدور قرار رد دعوا می گردند. در ذیل شرایط و احکام ایراد مزبور را بررسی می کنیم.

کانال تلگرامی حقوقی